Vergunningsvrij bouwen en nieuwbouw: alles wat je moet weten voordat je begint

Door: Ward Sham Asami

Sta je op het punt om te verbouwen of een nieuwe woning te bouwen in Nederland? Dan is het belangrijk om te weten welke regels er gelden voor vergunningsvrij bouwen én waar je op moet letten bij nieuwbouw. In dit artikel delen wij als ervaren ontwerpers de belangrijkste aandachtspunten, zodat je goed voorbereid aan jouw project begint.

Wat betekent vergunningsvrij bouwen?

Vergunningsvrij bouwen houdt in dat je voor sommige bouwwerken of werkzaamheden geen omgevingsvergunning nodig hebt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten activiteiten:

1. Bouwactiviteit (technisch)

Dit betreft de technische eisen van het bouwwerk, zoals veiligheid, gezondheid en duurzaamheid volgens het Bouwbesluit. Een vergunning voor de bouwactiviteit is niet altijd nodig, bijvoorbeeld bij eenvoudige en veilige bouwwerken.

Voorbeelden van vergunningsvrij voor de bouwactiviteit:

• Een gebouw of aanbouw lager dan 5 meter (mits aan de overige voorwaarden voldaan)

• Het plaatsen van een dakkapel aan de achterzijde, binnen de standaardafmetingen

• Klein onderhoud of interne verbouwingen zonder invloed op de draagconstructie

• 
  

2. Omgevingsplanactiviteit (ruimtelijk)

Dit gaat over de regels van het bestemmingsplan en de welstand (uiterlijk en plaatsing in de omgeving). Ook hiervoor is soms geen vergunning nodig, bijvoorbeeld als het bouwwerk achter de woning valt en binnen het bestemmingsplan past.

Voorbeelden van vergunningsvrij voor de omgevingsplanactiviteit:

• Het plaatsen van een tuinhuis of berging in de achtertuin, binnen het bouwvlak

• Zonnepanelen op een schuin dak aan de achterzijde van de woning

• Een kleine uitbouw aan de achterzijde, binnen de gestelde afmetingen

Let op: Een bouwwerk kan voor de ene activiteit vergunningsvrij zijn, maar voor de andere niet! Controleer daarom altijd beide onderdelen met de vergunningcheck op www.omgevingsloket.nl.

Vergunningsvrij huisje door IDentity Architecture & Construction Engineering, 2024. Alle rechten voorbehouden.

Wanneer heb je wél een vergunning nodig?

Je hebt een vergunning nodig voor één of beide activiteiten in de volgende gevallen:

Voor de bouwactiviteit (technisch):

• Je doet constructieve ingrepen, zoals het verwijderen van een dragende muur

• Je bouwt niet volgens de technische eisen van het Bouwbesluit

• Je wilt een gebouw of aanbouw hoger dan 5 meter realiseren

  
  

Voor de omgevingsplanactiviteit (ruimtelijk):

• Je bouwt aan de voorzijde van je woning

• Je bouwt op een plek waar het bestemmingsplan dit niet toestaat

• Je bouwt bij een monument of in een beschermd stads- of dorpsgezicht

• Je gaat slopen in een beschermd gebied of bij een monument

Twijfel je of jouw project vergunningsvrij is voor één of beide activiteiten? Laat je plannen altijd vooraf controleren door IDentity architectur & Constrction engening. Zo voorkom je vertragingen of boetes.

uitbouw woning, Tiel. Door IDentity Architecture & Construction Engineering, 2025. Alle rechten voorbehouden.

Nieuwbouw realiseren in Nederland: stappenplan

Een nieuwe woning bouwen is een spannend traject. Als ontwerpers begeleiden wij regelmatig mensen die overzicht en duidelijkheid zoeken. Hieronder lees je de belangrijkste stappen en aandachtspunten.

1. Een geschikte locatie vinden

Niet elk stuk grond is direct geschikt voor woningbouw. Controleer altijd of het perceel een woonbestemming heeft en welke bouwmogelijkheden het bestemmingsplan biedt.

2. Een doordacht ontwerp laten maken

Een goed ontwerp is technisch haalbaar, sluit aan bij jouw wensen en past in de omgeving. Belangrijke punten zijn zonlicht, oriëntatie, privacy, zichtlijnen en duurzaamheid.

3. Omgevingsvergunning aanvragen & BENG-eisen

Voor nieuwbouw is altijd een omgevingsvergunning nodig. Sinds 2021 gelden de BENG-eisen (Bijna Energieneutrale Gebouwen) voor alle nieuwbouwwoningen in Nederland. Je moet aantonen dat je woning energiezuinig is, weinig fossiele energie gebruikt en deels op hernieuwbare energie draait.

4. Bouwvoorbereiding & uitvoering

Na goedkeuring van de vergunning kan de bouw beginnen. Werk met betrouwbare aannemers en laat het bouwproces waar nodig begeleiden door een bouwkundig adviseur of Architect.

Belangrijke aandachtspunten bij nieuwbouw

• Energieprestatie: Door de BENG-eisen is een energiezuinige en duurzame aanpak verplicht. Denk aan isolatie, warmtepomp, zonnepanelen en ventilatie.

• Bouwkundige veiligheid: Besteed aandacht aan fundering, constructie, isolatie en brandveiligheid volgens het Bouwbesluit.

• Duurzaamheid: Kies waar mogelijk voor milieuvriendelijke materialen en installaties.

• Budget en planning: Houd rekening met extra kosten voor vergunningen, aansluitingen en onvoorziene uitgaven.

• Toekomstbestendigheid: Ontwerp flexibel en levensloopbestendig, zodat je huis klaar is voor de toekomst.

  
  

Conclusie

Nieuwbouw en verbouwen vragen om een goede voorbereiding en duidelijke stappen. Zorg dat je op de hoogte bent van alle actuele regels, met speciale aandacht voor de vergunningsprocedure en de BENG-eisen. Zo verloopt jouw bouwtraject soepel en ben je zeker van een comfortabele, toekomstbestendige woning.

Wil je weten wat er mogelijk is op jouw locatie of heb je advies nodig bij het ontwerp of de aanvraag? Neem gerust contact met ons op — wij denken graag met je mee, professioneel en praktisch.